Các đồng chí lãnh đạo Bộ Nội vụ cùng lãnh đạo thị xã Hương Thủy chụp ảnh lưu niệm tại bia chiến tích chiến khu Dương Hoà

Quay lại lịch sử, ngày 19.12.1946, hưởng ứng Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ và Ủy ban kháng chiến, nhân dân Thừa Thiên Huế đồng loạt nổi dậy chiếm nhiều cơ sở của chính quyền thực dân Pháp và tay sai ở thành phố Huế và các địa phương lân cận. Nhưng do thế và lực của ta chưa đủ để chiến đấu lâu dài, để bảo toàn lực lượng, ngày 5 tháng 2 năm 1947 Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế ra chủ trương tạm thời rút lực lượng ra khỏi thành phố Huế. Ngày 25 tháng 3 năm 1947, Hội nghị cán bộ Đảng tỉnh họp phiên bất thường tại Nam Dương, Quảng Điền, tại đây đồng chí Nguyễn Chí Thanh - Bí thư Tỉnh ủy đã chỉ đạo Hội nghị với câu nói nổi tiếng “Mất đất chưa phải là mất nước, chúng ta phải tranh thủ từng người, từng thôn. Chúng ta không thể mất dân, chết cũng không rời cơ sở, chúng ta nhất định thắng”. Đó là phương châm của Đảng bộ Thừa Thiên Huế thời kỳ này. Cũng từ sau cuộc họp này một loạt các chiến khu như Hoà Mỹ (Phong Điền), Khe Tre (Nam Đông), Dương Hoà (Hương Thủy) ra đời. Để bảo vệ cơ quan đầu não của Tỉnh và Huyện đang đóng tại chiến khu Dương Hoà, ta chủ trương mở nhiều đợt tấn công nhằm tiêu diệt một số đồn bốt địch gần đó nhằm bảo đảm cho tuyến hành lang an toàn của căn cứ địa. Ngày 18.4.1947 đồng chí Lê Bá Khoa - Huyện đội phó, đồng chí Thân Trọng Một chỉ huy đội quyết tử diệt đồn Hưng Vệ. Phát huy thắng lợi vừa giành được, chi bộ và Ủy ban hành chính kháng chiến xã Hương Thọ phát động quần chúng nhân dân ở các thôn Lương Miêu, Dương Hoà, Định Môn, Kim Ngọc... nổi dậy phá hết các tổ chức hội tề, phát triển du kích, phụ trách các trạm gác... Ngày 5.7.1947 ta đã tổ chức phục kích đánh thắng trận càn của Pháp tiêu diệt 48 tên trong đó có 33 tên Pháp, bắt sống 17 tên trong đó có 2 tên Pháp.
Giữa năm 1948 phong trào cách mạng các huyện phía Nam phát triển mạnh. Để tiện việc chỉ đạo kháng chiến, tháng 5 năm 1948 các cơ quan Tỉnh ủy, Ủy ban hành chính kháng chiến tỉnh, và các ban, ngành từ chiến khu Hoà Mỹ, chuyển vào chiến khu Dương Hoà. Lúc này chiến khu Dương Hoà được mở rộng sang địa phận xã Hương Thọ (Hương Trà). Cũng tại chiến khu này qua hai cuộc kháng chiến dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, quân và dân ta đã tổ chức, đánh bại nhiều cuộc hành quân càn quét của thực dân Pháp. Điển hình là trận đánh bại cuộc tấn công càn quét của thực dân Pháp với quy mô trên hai ngàn quân được trang bị vũ khí hiện đại vào ngày 14 tháng 3 năm 1949... Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, chiến khu Dương Hoà phát huy tốt vị trí của một căn cứ địa cách mạng, là hướng tiến công của các lực lượng quân giải phóng đồng bằng và thành phố Huế trong Xuân 1968 và Xuân 1975.
Có thể nói trong hai cuộc kháng chiến, chiến khu Dương Hoà là ngã ba con đường kinh lý vào Nam ra Bắc, là nơi có đường dây “thống nhất” đi qua, là địa điểm đã từng đón tiếp các đoàn công tác của Trung ương và các đồng chí lãnh đạo Đảng như Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng, Phạm Hùng, Lê Đức Thọ....
Chiến khu Dương Hòa còn là bằng chứng lịch sử về việc vận dụng sáng tạo, đường lối kháng chiến của Đảng ta trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nơi ghi dấu sức mạnh, ý chí quyết tâm, tinh thần quả cảm của quân và dân Thừa Thiên Huế trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Đó là một cuộc đấu trí, đấu súng đầy thông minh, sáng tạo của cha ông ta để lại; là bài học kinh nghiệm quý giá về tinh thần yêu nước nồng nàn, truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam qua hàng ngàn năm lịch sử. Lịch sử của Chiến khu Dương Hòa là lịch sử của những chiến công oanh liệt, gắn liền với lịch sử truyền thống hào hùng của Đảng bộ, quân và dân Thừa Thiên Huế.
Căn cứ các tiêu chí xã An toàn khu (ATK) quy định tại Quyết định số 897/QĐ-TTg ngày 27/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ; đồng thời, căn cứ các sự kiện lịch sử diễn ra trên địa bàn xã trong thời kỳ chống Pháp và chống Mỹ thì xã Dương Hòa đạt được 05 tiêu chí như:
“Được cấp ủy đảng từ Khu ủy, Quân khu ủy trở lên chỉ đạo xây dựng An toàn khu cách mạng (nơi có các điều kiện về địa hình, địa thế, chính Trị, quân sự, kinh tế - xã hội, dân cư và bảo đảm an toàn cho các hoạt động lãnh đạo cách mạng của Đảng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ)”  
“Nơi ở (nuôi, giấu, giữ bí mật), làm việc và hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng phong trào cách mạng trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ của các đồng chí cán bộ của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính Trị - xã hội từ cấp Khu và Quân khu trở lên”.
"Nơi diễn ra các sự kiện đặc biệt quan trọng, có các quyết sách chiến lược của Đảng mang tính chất bước ngoặt trong các giai đoạn của 02 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ hoặc nơi đóng trụ sở các cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính Trị - xã hội từ cấp Khu và Quân khu trở lên, trụ sở ngoại giao (Sứ quán, Tổng Lãnh sự quán...) của nước ngoài, cơ quan Bộ Chỉ huy Mặt trận cấp chiến dịch trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ”.   
“Nơi đóng quân, đào tạo, huấn luyện, tập kết, trung chuyển của các lực lượng vũ trang (quân đội, công an) từ cấp đại đội trở lên; nơi có kho cất trữ lương thực, thực phẩm, vũ khí, khí tài, quân trang, quân dụng,... trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ phục vụ cho Mặt trận cấp chiến dịch hoặc cấp Quân khu trở lên”.
“Nơi có cơ sở và phong trào cách mạng vững mạnh trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ; đồng thời, lực lượng vũ trang của địa phương đã chủ động hoặc phối hợp với lực lượng vũ trang chính quy tổ chức các trận đánh địch để bảo vệ an toàn cho cán bộ, cơ quan, tổ chức của Đảng và Nhà nước đóng trên địa bàn hoặc là nơi đã diễn ra trận đánh thắng lợi quan trọng góp phần tạo ra cục diện chiến trường lợi thế cho cách mạng và kháng chiến tại địa bàn và khu vực lân cận".
Từ các tiêu chí nêu trên, ngày 27 tháng 10 năm 2017, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định số 1660/QĐ-TTg Công nhận xã Dương Hòa, thị xã Hương Thủy là Xã An toàn khu của Trung ương trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.  

Xã Dương Hoà (Hương Thủy) và xã Phong Mỹ (Phong Điền) được Thủ tướng Chính phủ công nhận Xã An toàn khu

Việc công nhận Dương Hòa là Xã An toàn khu không chỉ là vinh dự cho toàn Đảng bộ và nhân dân địa phương mà còn là sự đánh giá khách quan của lịch sử, sự tôn vinh xứng đáng đối với công lao, đóng góp to lớn của Chiến khu nói chung, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Dương Hòa (thị xã Hương Thủy) nói riêng trong suốt cuộc trường chinh 30 năm kháng chiến chống Pháp rồi chống Mỹ và bè lũ tay sai; là sự tri ân đối với những anh hùng liệt sỹ, các thương bệnh binh, gia đình có công với cách mạng, những cán bộ, chiến sỹ, quần chúng nhân dân đã không tiết máu xương, mồ hôi, nước mắt và của cải để hy sinh cho mảnh đất thân yêu này. Đây chính là điều kiện để cán bộ và nhân dân xã nhà tiếp tục phát huy hơn nữa chủ nghĩa anh hùng cách mạng của vùng đất Chiến khu xưa, tiếp tục xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp.